Nỗi đau...

" Đại bác đêm đêm dội về thành phố
Người phu quét đường dừng chổi đứng nghe "
( TCS - Đại bác ru đêm )

Tình cờ vào blog của một người bạn, người em online . Người này tôi rất quý mến từ lâu , qua mấy forum trước khi biết blog của cậu ấy ! Mến từ giọng văn , cách tranh luận đến cả khuôn mặt thư sinh của nó ! Hình như sinh năm 85-86 gì đó, đang học Đại học tại Hà nội và rất muốn được cầm súng nếu có chiến tranh với Trung quốc . Thế mà tôi đã bị shok khi xem máy entries mới của nó . Không phải là vì tôi chưa từng biết chuyện đó . Có thể tôi còn biết nhiều hơn nó nhiều lần là khác . Tôi nhắn PM cho nó , khuyên gỡ bài đó xuống .Và hôm nay nó lên Chat với tôi báo rằng sẽ gỡ bỏ một số hình ảnh “ nhạy cảm “ ấy đi .
Năm nay các hệ thống truyền tin chính thống của VN tuyên truyền kỷ niệm 40 năm chiến thắng Mậu thân ( 1968) . Ừa, thì là chiến thắng về ngoại giao tuy về quân sự thì không thể gọi là chiến thắng . Nhưng thằng em kia lại post hình ảnh về “ những nạn nhân của vụ thảm sát của Việt cộng tại Huế vào dịp Tết Mậu thân “ . Những hố chôn người tập thể , những người vợ ôm xác chồng , những đứa bé chít khăn tang, những vòng hoa và nhang khói … Tôi đã từng hỏi những người dân Huế về sự kiện này , đã từng hỏi về những người dân Quảng trị về “ đại lộ kinh hoàng “ 72 , đã từng hỏi những người Hà nội về Khâm Thiên …. Tất cả đều trả lời là có thật ! Chiến tranh dù chính nghĩa hay vô nghĩa thì đều không thể tránh khỏi sự mất mát . Và nỗi đau của những người mẹ, người vợ… mất con, mất chồng đều giống nhau dù nhân danh cho chân lý khác nhau !
Hôm nay môt anh nhà văn quân đội gửi cho link về việc tổ chức tưởng niệm nhà thơ Phạm Tiến Duật tại Budapest . PTD tôi thích nhất với sự lãng mạn hào hùng của “ TS Đông, TS Tây “ hay “ Lửa đèn “ . Thậm chí cả bài thơ về mất mát “ Vòng trắng “ đã từng bị cấm . Nói chung là phía “ Cách mạng “ rất đạt trong khâu tuyên truyền . Tôi đã từng phấn khích khi đọc Nguyễn Đình Thi : “ Gặp em trên cao lộng gío Rừng Trường sơn ào ào lá đỏ “ hay Dương Hương Ly : “ Cuộc đời vẫn đẹp sao, tình yêu vẫn đẹp sao , dù đạn bom man rợ thét gào …” Hồi còn sinh viên , có lần tôi thấy một người đàn ông dắt cô bé cỡ tuổi tụi tôi , lúi húi bên chiếc xe hơi “ Zaparoje “ nhỏ xíu ( kiểu như Traban của Đông Đức cũ ) và bọn bạn xì xào : “ Bùi Minh Quốc và con gái đấy ! “ Lúc đó tuy đang thuộc tuổi lếu láo nhưng tôi đã từng thật sự thương xót, cảm động khi nghĩ đến mẹ của cô bé kia – nhà thơ Dương Thị Xuân Quý đã ngã xuống trong chiến tranh :

” Thôi em nằm lại
Với đất lành Duy Xuyên
Trên mồ em có mùa xuân ở mãi
Trời chiến trường vẫn một sắc xanh nguyên…"

Và hôm nay , khi đọc xong link về Phạm tiến Duật , không hiểu sao trong đầu óc tôi lại thấp thoáng những câu thơ của Lê Thị Ý - một người miền Nam nhìn về nổi đau, nỗi mất mát của chiến tranh :

“Ngày mai đi nhận xác chồng
Say đi để thấy mình không là mình
Ngày mai đi nhận xác anh
Cuồng si thuở ấy, hiển linh bây giờ…”

Khi tâm sự điều này với một người bạn gái qua mạng, cô ấy trả lời :
” Em đã từng đọc văn học của phía “ bên kia “ . Có thể em quen với cách của “ bên mình “ nên em thấy " bên kia ‘ họ tả “ trần trụi “ thế nào ấy ? “
Tôi trả lời :
”Có thể bên kia họ không có “ lãng mạn cách mạng “ nhưng nỗi đau của họ không hề trừu tượng chút nào cả ! Đó là nổi đau thật của những con người thật ! “
Ừ,nếu Lê Anh Xuân cùng “ Dáng đứng Việt nam “ với :

” Và anh chết trong khi đang đứng bắn
Máu anh phun theo lửa đạn cầu vồng “

Thì “ bên kia “ có Linh Phương :

“Anh trở về trên chiếc băng ca
Trên trực thăng sơn màu tang trắng
Anh trở về chiều hoang trốn nắng
Poncho buồn liệm kín đời anh …”

Thế hệ chúng tôi đã từng chứng kiến chiến tranh nhưng chưa kịp đủ lớn để cầm súng tham gia cuộc “ nội chiến “ đó . Song sau đó chúng tôi lại bị cuốn lôi vào một cuộc chiến tranh khác nhưng may thay kẻ thù không phải là những người VN . Chúng tối đã cảm nhận được nổi đau, sự chết chóc , lòng hận thù , sợ hãi thậm chí cả hèn nhát trong mỗi chính bản thân mình …
Tôi rất thích sự bi hùng trong " Tình ca “ của Hoàng Việt viết khi ông đang ở Sofia ( Bulgaria) :

” Khi hát lên tiếng ca gửi về người yêu phương xa
Ta cất tiếng gió mưa thét gào cuộn dâng phong ba …"

Và tôi đã từng muốn khóc khi nghe “Bản tình ca cho em “ của Ngô Thụy Miên viết khi ông lay lắt trong trại tỵ nạn ở Malaysia :

” Anh hát cho em bài tình ca thiết tha
Anh hát cho em dù lòng nghe xót xa …”

Có thể ai cho đó là sự so sánh khập khiễng . Nhưng với tôi không có gì là “ siêu thực ‘ trong cõi đời này cả . Niềm vui, nỗi buồn , sự mất mát , lòng tin… đều hiện diện . Không bị phân biệt bởi kẻ thắng, ngưừoi thua , “ quân ta “, “ quân địch “ … Tất cả chúng ta đều là con người và mọi nổi đau đều là có thật ! Dù ai đó có muốn dấu hoặc khoác cho chúng những danh từ hoa mỹ …
Và may thay cho những thế hệ sau tôi đã không hề cảm nhận hoặc biết được sự hiện diện của những nỗi đau đó ...

P.S. Một số bài thơ về sự mất mát của chiến tranh từ hai phía :

Vòng trắng




Khói bom lên trời thành một cái vòng đen
Trên mặt đất lại sinh bao vòng trắng
Tôi với bạn tôi đi trong im lặng
Cái im lặng bình thường đêm sau chiến tranh.

Có mất mát nào lớn bằng cái chết
Khăn tang vòng tròn như một số không
Nhưng bạn ơi, ở bên trong vòng trắng
Là cái đầu bốc lửa ở bên trong.
( Phạm Tiến Duật )

Tưởng Như Còn Người Yêu

Ngày mai đi nhận xác chồng
Say đi để thấy mình không là mình
Ngày mai đi nhận xác anh
Cuồng si thuở ấy, hiển linh bây giờ
Cao nguyên hoang lạnh ơ hờ
Như môi góa phụ nhạt mờ vết son
Tình ta không thể vuông tròn
Say đi mà tưởng như còn người yêu

Phi cơ đáp xuống một chiều
Khung mây bàng bạc mang nhiều xót xa
Dài hơi hát khúc thương ca
Thân côi khép kín trong tà áo đen
Chao ôi ! Thèm nụ hôn quen
Chong đèn, hẹn sẽ đêm đêm đợi chờ
Bây giờ anh phủ mầu cờ

Em không nhìn được xác chàng
Anh lên lon giữa hai hàng nến trong
Mùi hương cứ tưởng hơi chàng
Ôm mồ cứ tưởng ôm vòng người yêu !
( Lê Thị Ý )


Ta Về

Ta về một bóng trên đường lớn
Thơ chẳng ai đề vạt áo phai
Sao bỗng nghe đau mềm phế phủ
Mười năm đá cũng ngậm ngùi thay

Vĩnh biệt ta-mười-năm chết dấp
Chốn rừng thiêng im tiếng nghìn thu
Mười năm mặt sạm soi khe nước
Ta hóa thân thành vượn cổ sơ

Ta về qua những truông cùng phá
Nếp trán nhăn đùa ngọn gió may
Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ
Nghe tàn cát bụi tháng năm bay

Chỉ có thế. Trời câm đất nín
Đời im lìm đóng váng xanh xao
Mười năm, thế giới già trông thấy
Đất bạc màu đi, đất bạc màu

Ta về như bóng chim qua trễ
Cho vội vàng thêm gió cuối mùa
Ai đứng trông vời mây nước đó
Ngàn năm râu tóc bạc phơ phơ

Một đời được mấy điều mong ước
Núi lở sông bồi đã mấy khi
Lịch sử ngơi đi nhiều tiếng động
Mười năm, cổ lục đã ai ghi

Ta về cúi mái đầu sương điểm
Nghe nặng từ tâm lượng đất trời
Cảm ơn hoa đã vì ta nở
Thế giới vui từ nỗi lẻ loi

Tưởng tượng nhà nhà đang mở cửa
Làng ta ngựa đá đã qua sông
Người đi như cá theo con nước
Trống ngũ liên nôn nả gióng mừng

Ta về như lá rơi về cội
Bếp lửa nhân quần ấm tối nay
Chút rượu hồng đây xin rưới xuống
Giải oan cho cuộc biển dâu này

Ta khóc tạ ơn đời máu chảy
Ruột mềm như đá dưới chân ta
Mười năm chớp bể mưa nguồn đó
Người thức mong buồn tận cõi xa

Ta về như hạt sương trên cỏ
Kết tụ sầu nhân thế chuyển dời
Bé bỏng cũng thì sinh, dị, diệt
Tội tình chi lắm nữa người ơi

Quán dốc hơi thu lùa nỗi nhớ
Mười năm người tỏ mặt nhau đây
Nước non ngàn dặm bèo mây hỡi
Đành uống lưng thôi bát nước mời

Ta về như sợi tơ trời trắng
Chấp chới trôi buồn với nắng hanh
Ai gọi ai đi ngoài cõi vắng
Dừng chân nghe quặn thắt tâm can

Lời thề buổi ấy còn mang nặng
Nên mắc tình đời cởi chẳng ra
Ta nhớ người xa ngoài nỗi nhớ
Mười năm ta vẫn cứ là ta

Ta về như tứ thơ xiêu tán
Trong cõi hoang đường trắng lãng quên
Nhà cũ mừng còn nguyên mái, vách
Nhện giăng, khói ám, mối xông nền

Mọi thứ không còn ngăn nắp cũ
Nhà thương-khó quá sống thờ ơ
Giậu nghiêng cổng đổ, thềm um cỏ
Khách cũ không còn, khách mới thưa

Ta về khai giải bùa thiêng yểm
Thức dậy đi nào, gỗ đá ơi
Hãy kể lại mười năm chuyện cũ
Một lần kể lại để rồi thôi

Chiều nay ta sẽ đi thơ thẩn
Thăm hỏi từng cây, những nỗi nhà
Hoa bưởi, hoa tầm xuân có nở?
Mười năm, cây có nhớ người xa?

Ta về như đứa con phung phá
Khánh kiệt đời trong cuộc biển dâu
Mười năm, con đã già trông thấy
Huống mẹ cha đèn sắp cạn dầu

Con gẫm lại đời con thất bát
Hứa trăm điều một chẳng làm nên
Đời qua, lớp lớp tàn hư huyễn
Giọt lệ sương thầm khóc biến thiên

Ta về như tiếng kêu đồng vọng
Rau mác lên bờ đã trổ bông
Cho dẫu ngàn năm em vẫn đứng
Chờ anh như biển vẫn chờ sông

Ta gọi thời gian sau cánh cửa
Nỗi mừng giàn giụa mắt ai sâu
Ta nghe như máu ân tình chảy
Tự kiếp xưa nào tưởng lạc nhau

Ta về dẫu phải đi chân đất
Khắp thế gian này để gặp em
Đau khổ riêng gì nơi gió cát
Thềm nhà bụi chuối thức thâu đêm

Cây bưởi xưa còn nhớ, trắng hoa
Đêm chưa khuya quá hỡi trăng tà
Tình xưa như tuổi già không ngủ
Thức trọn, khua từng nỗi xót xa

Ta về như giấc mơ thần bí
Tuổi nhỏ đi tìm một tối vui
Trăng sáng soi hồn ta vết phỏng
Trọn đời nỗi nhớ sáng khôn nguôi

Bé ơi, này những vui buồn cũ
Hãy sống, đương đầu với lãng quên
Con dế vẫn là con dế ấy
Hát rong bờ cỏ giọng thân quen

Ta về như nước Tào Khê chảy
Tinh đẩu mười năm luống nhạt mờ
Thân thích những ai giờ đã khuất
Cõi đời nghe trống trải hơn xưa

Người chết đưa ta cùng xuống mộ
Đâu còn ai nữa đứng bờ ao
Khóc người ta khóc ta rơi rụng
Tuổi hạc ôi ngày một một hao

Ta về như bóng ma hờn tủi
Lục lại thời gian kiếm chính mình
Ta nhặt mà thương từng phế liệu
Như từng hài cốt sắp vô danh

Ngồi đây nền cũ nhà hương hỏa
Đọc lại bài thơ thủa thiếu thời
Ai đó trong hồn ta thổn thức
Vầng trăng còn tiếc cuộc rong chơi

Ta về như hạc vàng thương nhớ
Một thủa trần gian bay lướt qua
Ta tiếc đời ta sao hữu hạn
Đành không trải hết được lòng ta .
( Tô Thùy Yên - Viết sau khi ra khỏi trại tù được mang danh " cải tạo " sau 1975 )